آیه 10 سوره محمد

أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها «10»

«1» تفسير برهان، ج 4، ص 182، روايت 2، چاپ دار الكتب العلميّه قم.

جلد 12 - صفحه 108

بعد از آن تهديد فرمايد به مخالفت توحيد و اوامر سبحانى كه:

أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ‌: آيا سير نمى‌كردند كافران در زمين، مراد استفهام تحريص است به سفر، يعنى بايد كه سفر كنند اين معاندان و منكران در بلاد عاد و ثمود، فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ‌: پس نگاه كنند و تأمل نمايند چگونه بوده است، عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌: خاتمه كار و سر انجام حال آنانكه پيش از ايشان بوده‌اند از اهل شرك و تكذيب، دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ‌: مستأصل ساخت و از بيخ و بن بركند خداى تعالى آنچه مخصوص آنها بود از مال و جان و اولاد، يعنى دمار از همه آنها برآورد و ايشان را نابود ساخت. پس بر سبيل تهديد فرمايد:

وَ لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها: و براى كافران است مانند اين عاقبت، يعنى كافران مستحق اين نوع عقوبتند لكن حق تعالى دفع اين عذاب از امت تو نموده و عقوبت آنها در آخرت انداخته به جهت فضيلت و شرافت و مكرمت وجود شريف تو.

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ «7» وَ الَّذِينَ كَفَرُوا فَتَعْساً لَهُمْ وَ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ «8» ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كَرِهُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ «9» أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لِلْكافِرِينَ أَمْثالُها «10»

ترجمه‌

اى كسانيكه ايمان آورديد اگر يارى كنيد خدا را يارى ميكند شما را و ثابت ميگرداند قدمهاتانرا

و آنانكه كافر شدند پس نابودى و نگونسارى است براى آنها و باطل نمايد كارهاشانرا

اين براى آنست كه آنها ناخوش داشتند آنچه را فرو فرستاد خدا پس ضايع گردانيد كارهاشانرا

آيا پس سير نكردند در زمين پس‌

جلد 5 صفحه 5

بنگرند چگونه بود انجام كار آنانكه بودند پيش از آنها هلاك كرد خدا آنها را و براى كافران است امثال آن عقوبت.

تفسير

خداوند متعال وعده داده است باهل ايمان و عقائد حقّه اسلاميّه كه اگر يارى نمايند خدا و پيغمبر و امام زمانشان را بقيام بوظائف دينى و اطاعت از ولى و صاحب اختيارشان و جهاد با دشمنان يارى فرمايد ايشان را بغلبه و عزّت و نام نيك و سعادت در دنيا و آخرت و ثابت قدم فرمايد آنها را در مرام و مسلك و عقائد حقه و ميدان جنگ با كفّار و در عبور از پل صراط كه بالاترين فوائد ثبات قدم است و مقدّر فرموده براى كفّار لغزش و عثور و انحطاط و نگونسارى و هلاكت و نابودى را كه موارد استعمال كلمه تعس است و مفعول فعل واجب الاضمار ميباشد يعنى فتعسوا تعسا بحكم اللّه لهم و ضايع و باطل و فاسد فرموده هر عمل خيرى را كه از آنها صادر شود چون واجد شرط ايمان و اخلاص نبوده است و در آيات سابقه اشاره بآنشد و اين انحطاط و نگونسارى و نابودى براى آنها باين سبب مقدّر شد كه كراهت داشتند از آنچه خداوند بر پيغمبر خود نازل فرموده بود از ولايت امير المؤمنين (ع) و غير آن و خداوند ولايت ائمه اطهار را شرط قبول تمام اعمال قرار داده بود پس باطل شد تمام اعمال نيك آنها از جهاد و عتق و صدقه و ساير خيرات كه ذاتا عمل خير بر آنها صادق بوده و بايد نافع شود و براى آنها نشد و اخيرا اشاره فرموده است بعذابهاى گوناگون و وقايع امم سابقه كه از مراجعه بتواريخ و گردش در زمين معلوم و مشهود ميشود كه خداوند چه معاملاتى با مخالفين انبياء و اولياء فرموده و خواهد فرمود و بايد موجب عبرت اين امّت شود و دست از مخالفت بردارند و بدانند كه عقوبت اينها هم در دنيا و آخرت از همان قبيل خواهد بود و خداوند بالاخره انتقام مظلوم را از ظالم خواهد كشيد.

أَ فَلَم‌ يَسِيرُوا فِي‌ الأَرض‌ِ فَيَنظُرُوا كَيف‌َ كان‌َ عاقِبَةُ الَّذِين‌َ مِن‌ قَبلِهِم‌ دَمَّرَ اللّه‌ُ عَلَيهِم‌ وَ لِلكافِرِين‌َ أَمثالُها «10»

آيا ‌پس‌ سير نميكنند ‌در‌ زمين‌ ‌پس‌ نظر كنند ‌که‌ چگونه‌ بوده‌ عاقبت‌ كساني‌ ‌که‌ پيش‌ ‌از‌ ‌آنها‌ بودند چگونه‌ خداوند ‌آنها‌ ‌را‌ هلاك‌ فرمود و ‌بر‌ ‌آنها‌ عذاب‌هاي‌ مهلكه‌ فرستاد و ‌آنها‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌بين‌ برد و ‌از‌ ‌براي‌ كافرين‌ امثال‌ ‌اينکه‌ عذاب‌ها هست‌.

أَ فَلَم‌ يَسِيرُوا سير تاريخي‌ و پرسش‌ ‌از‌ حال‌ سابقين‌ فِي‌ الأَرض‌ِ ‌در‌ اطراف‌ دنيا و شهرستانهاي‌ سابقين‌ و مساكن‌ ‌آنها‌.

فَيَنظُرُوا بنظر فكري‌ و تأملي‌ و تدبري‌ كَيف‌َ كان‌َ عاقِبَةُ الَّذِين‌َ مِن‌ قَبلِهِم‌

جلد 16 - صفحه 171

قوم‌ نوح‌، عاد، ثمود، قوم‌ لوط، قوم‌ شعيب‌، فرعونيان‌ و امثال‌ ‌آنها‌ ‌حتي‌ قوم‌ ابرهه‌ و اصحاب‌ فيل‌.

دَمَّرَ اللّه‌ُ عَلَيهِم‌ دمار ‌از‌ روزگار ‌آنها‌ برداشت‌ و بغرق‌ و باد و صاعقه‌ و امطار حجاره‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌بين‌ برد و هلاك‌ نمود، وَ لِلكافِرِين‌َ أَمثالُها بترسند ‌از‌ ‌اينکه‌ نوع‌ بلاها زيرا سنت‌ الهي‌ تغيير پذير نيست‌ ..

فَلَن‌ تَجِدَ لِسُنَّت‌ِ اللّه‌ِ تَبدِيلًا وَ لَن‌ تَجِدَ لِسُنَّت‌ِ اللّه‌ِ تَحوِيلًا و اينكه‌ چهار روز مهلت‌ ميدهد حكمي‌ دارد، ‌ يا ‌ اينكه‌ ‌در‌ نسل‌ ‌آنها‌ مؤمني‌ بوجود مي‌آيد، ‌ يا ‌ اينكه‌ بعض‌ ‌آنها‌ بشرف‌ اسلام‌ و ايمان‌ مشرف‌ ميشوند، ‌ يا ‌ اينكه‌ بار ‌خود‌ ‌را‌ سنگين‌ كند بازدياد كفر و فسق‌ و فجور ‌ يا ‌ حكم‌ ديگري‌

]

(آیه 10)- و از آنجا که قرآن مجید در بسیاری از موارد نمونه‌های حسی را به ظالمان سرکش ارائه می‌دهد در اینجا نیز آنها را به مطالعه احوال اقوام گذشته دعوت کرده، می‌فرماید: «آیا در زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که قبل از آنها بودند چگونه بود؟ (همانها که راه کفر و طغیان را پیش گرفتند و) خداوند آنها را درهم کوبید و هلاک کرد» (أَ فَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ).

سپس برای این که آنها گمان نکنند سرنوشت دردناکی که برای امتهای طغیانگر پیشین بود جنبه خصوصی داشت می‌افزاید: «و برای مشرکان و کافران نیز امثال این مجازاتها خواهد بود» (وَ لِلْکافِرِینَ أَمْثالُها).

آنها انتظار نداشته باشند که با انجام اعمال مشابه آنها از کیفرهای مشابه مصون و بر کنار بمانند، بروند آثار گذشتگان را بنگرند و آینده خود را در آئینه زندگی آنان ببینند.